Czas pracy nauczycieli specjalistów

Czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień, rozłożonych na 5 dni pracy. W ramach 40-godzinnego czasu pracy w tygodniu oraz ustalonego wynagrodzenia nauczyciel jest zobowiązany:

• realizować obowiązkowe pensum;
• uczestniczyć w realizacji zadań statutowych szkoły;
• przygotowywać się do zajęć, doskonalić zawodowo i podejmować zadania związane z samokształceniem.

( II) Ewidencjonuje się tylko godziny pensum

Szczegółowe kwestie dotyczące czasu pracy nauczycieli regulują kompleksowo przepisy Karty Nauczyciela i nie stosuje się w tym zakresie przepisów Kodeksu pracy. Wyczerpująca ewidencja czasu pracy nauczyciela prowadzona jest w zakresie realizowanych przez niego zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych (tzw. pensum). Zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, realizowane przez nauczyciela bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz w ramach pensum, są rejestrowane i rozliczane w dziennikach lekcyjnych lub dziennikach zajęć w okresach tygodniowych.

( II ) Norma dobowa – 8 godzin

Przepisy oświatowe nie przewidują maksymalnej normy dziennej czasu pracy nauczyciela, ale ogólnie przyjmuje się, że jest to 8 godzin. W ich ramach nauczyciel realizuje obowiązkowe zajęcia oraz inne ww. zadania (w tym zadania statutowe zlecone przez dyrektora lub związane z doskonaleniem zawodowym).

Zajęcia takie, jak np. praca przy przygotowaniu uroczystości szkolnej, przygotowanie do olimpiad i konkursów, zajęcia opiekuńcze to przykłady zajęć statutowych. O zajęciach takich decyduje statut konkretnej placówki oraz plan pracy ustalony przez dyrektora placówki. Rodzaj tych zajęć ustalany jest indywidualnie w każdej placówce i powinien wynikać z potrzeb i zainteresowań uczniów danej placówki. Zatem nauczyciel oprócz obowiązkowego pensum może zostać zobligowany przez dyrektora placówki do wykonywania innych zadań i zajęć wynikających ze statutu placówki w ramach otrzymywanego wynagrodzenia.

ZAPAMIĘTAJ: Zadaniami realizowanymi w ramach 40-godzinnego czasu pracy nauczyciela nie mogą być zajęcia świetlicowe oraz zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej (art. 42 ust. 2d KN).

( II ) Zakres czynności nauczyciela specjalisty

Ogólne obowiązki nauczyciela wynikają z art. 6 Karty Nauczyciela. Natomiast szczegółowe obowiązki powinien określić pracodawca w postaci tzw. zakresu obowiązków. Ma bowiem obowiązek zaznajamiać pracownika z zakresem obowiązków. Zakres obowiązków powinien być sporządzony w formie pisemnej. Wprawdzie nie wynika to z przepisów prawa pracy, ale dokonanie spisu obowiązków jest korzystne dla obu stron stosunku pracy. Dyrektor placówki ma możliwość egzekwowania od pracownika określonych czynności, a pracownik powinien wiedzieć, jaki zakres obowiązków został mu przydzielony.

Pracownik nie ma obowiązku podpisywania przekazanego mu przez dyrektora zakresu obowiązków. Przyjęcie do wiadomości zakresu obowiązków nie musi być tożsame z jego podpisaniem. Może być również przekazane w formie ustnej przez dyrektora, ale w takim przypadku wskazana jest obecność świadka. Natomiast pracownik nie może odmówić przyjęcia zakresu obowiązków związanych z jego stanowiskiem pracy, w tym również aktualizacji obowiązków w ramach zajmowanego stanowiska.

ZAPAMIĘTAJ: W przypadku nauczycieli specjalistów doprecyzowanie ich obowiązków, realizowanych w ramach czasu pracy i pensum, może wynikać z odrębnego dokumentu określającego zakres czynności nauczyciela specjalisty.

( II )Zadania specjalistów w ramach pensum

Do ogólnych zadań nauczycieli specjalistów, zatrudnionych w szkołach i przedszkolach, realizowanych w ramach pensum zalicza się:

1)  zajęcia w ramach zadań związanych z:

a)      prowadzeniem badań i działań diagnostycznych dzieci i młodzieży, w tym badań przesiewowych, diagnozowaniem indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży w celu określenia ich mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień oraz przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu, w tym barier i ograniczeń utrudniających im funkcjonowanie i uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły i placówki;

b)      udzielaniem uczniom, wychowankom, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej;

c)      dokonywaniem wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania dzieci i młodzieży objętych kształceniem specjalnym;

d)      prowadzeniem działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży, w tym działań mających na celu przeciwdziałanie pojawianiu się zachowań ryzykownych związanych z używaniem przez uczniów i wychowanków środków odurzających, substancji psychotropowych, środków zastępczych i nowych substancji psychoaktywnych;

2)  zajęcia i działania w zakresie doradztwa zawodowego;

3)  zajęcia w ramach wczesnego wspomagania rozwoju dzieci;

4)  zajęcia z wychowankami − w przypadku nauczycieli zatrudnionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, specjalnych ośrodkach wychowawczych, specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych i ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych;

5)  zajęcia oraz specjalne działania opiekuńczo-wychowawcze − w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w przedszkolach i szkołach specjalnych, zorganizowanych w podmiotach leczniczych i w jednostkach pomocy społecznej.

Uszczegółowienie tych zadań w podziale na poszczególne stanowiska zostało określone w rozporządzeniu MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach, co przedstawia poniższa tabela.

( II) Pomoc psychologiczno-pedagogiczna

Jednym z aspektów zadań specjalistów jest udzielanie w przedszkolu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Zalicza się do niej:

1)  organizacja klas terapeutycznych;

2)  prowadzenie zajęć:

• rozwijających uzdolnienia;
• zajęć rozwijających umiejętności uczenia się;
• zajęć dydaktyczno-wyrównawczych;
• zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych, logopedycznych, rozwijających kompetencje emocjonalno-społeczne oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym;
• zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu − w przypadku uczniów szkół podstawowych oraz uczniów szkół ponadpodstawowych;

3)  prowadzenie zindywidualizowanej ścieżki kształcenia lub realizacji obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego;

4) prowadzenie porad i konsultacji;

5)  prowadzenie warsztatów i szkoleń.

Wszystkie opisane działania podejmowane są w ramach pensum nauczyciela specjalisty. Jak wspominano w tekście, pomoc psychologiczno-pedagogiczna może odbywać się wyłącznie w ramach zajęć dydaktycznych, opiekuńczych i wychowawczych nauczyciela (pensum) – zob. przykład 1. Zajęcia prowadzone wprost z uczniami/wychowankami grupowe lub indywidulane zostały wyszczególnione w pkt 2 i związane są z potrzebami uczniów/wychowanków, wynikającymi z opinii psychologicznych, obserwacji, orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego. Natomiast zindywidualizowana ścieżka kształcenia lub rocznego przygotowania przedszkolnego obejmuje zajęcia indywidulane lub wspólne z oddziałem przedszkolnym albo szkolnym realizowane z uczniem, wychowankiem, który nie może z uwagi na stan zdrowia uczęszczać do przedszkola lub szkoły.

Przykład 1

W przedszkolu realizowane są w trzech grupach kilkuosobowych zajęcia logopedyczne dla dzieci w zakresie stymulacji rozwoju mowy. Zajęcia te realizuje logopeda w ramach obowiązkowego pensum.

( II ) Porady, konsultacje, warsztaty i szkolenia

Jednym z bardziej niedookreślonych pojęć są wyszczególnione wyżej porady, konsultacje, warsztaty i szkolenia. Stanowią jedne z zadań nauczycieli specjalistów, ale również pozostałych nauczycieli. Skoro jednak jednym z zadań specjalistów jest pomoc rodzicom i nauczycielom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidualnych możliwości, predyspozycji i uzdolnień uczniów (psycholog, pedagog, terapeuta pedagogiczny, doradca zawodowy) lub też wsparcie w zakresie rozwoju i deficytów mowy (logopeda), to bez względu na nazwę (porady, konsultacje) powinny być realizowane w ramach pensum nauczyciela – zob. przykład 2.

Przykład 2

Wskazany wyżej nauczyciel prowadzi również porady i konsultacje dla rodziców dzieci oraz nauczycieli – wychowawców w przedszkolu w zakresie rozwoju mowy i zaburzeń mowy u dzieci. Porady i konsultacje powinny w zasadzie odbywać się w ramach godzin pracy logopedy w przedszkolu, ponieważ są jednym z zadań nauczyciela logopedy wśród wyszczególnionych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Jednak często zdarza się, że wskazany specjalista uczestniczy również w spotkaniach z rodzicami np. w ramach zebrań z rodzicami. Jeśli odbywa się to sporadycznie, to w ramach ogólnego czasu pracy logopedy jako udział w zebraniach z rodzicami.

Zwyczajowo nauczyciele specjaliści mają wyznaczone godziny w ramach pensum, kiedy udzielają porad i konsultacji rodzicom uczniów objętych opieką psychologiczno-pedagogiczną w szkole lub przedszkolu – zob. przykład 3.

Przykład 3

Pedagog został wydelegowany przez dyrektora w godzinach popołudniowych na warsztaty organizowane przez poradnię dla specjalistów szkolnych. Pedagog uczestniczy w tych warsztatach w ramach ogólnego czasu pracy, ponieważ jednym z jego obowiązków realizowanych w ramach 40-godzinnego tygodnia pracy jest samokształcenie i doskonalenie zawodowe.

( II ) Praca w zespole ds. IPET

Do zadań nauczyciela specjalisty należy również praca w ramach zespołu opracowującego indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny (IPET) dla dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego – zob. przykład 4.

Przykład 4

Zespół nauczycieli i specjalistów ds. IPET spotyka się kilka razy w roku. Zebrania odbywają się w godzinach popołudniowych w ramach ogólnego czasu pracy nauczycieli i specjalistów.

PRZEDSZKOLA NIEPUBLICZNE, PUNKTY PRZEDSZKOLNE

Zadania, czas pracy specjalistów w przedszkolach niepublicznych i punktach przedszkolnych niepublicznych określa organ prowadzący. Natomiast dziecko posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego musi zostać objęte opieką specjalistyczną w każdej placówce na zasadach określonych w przepisach oświatowych.

Podstawa prawna:

• Ustawa 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.) − art. 94 pkt 1.
• Ustawa z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 2215) − art. 6, art. 42 ust. 1, ust. 2, ust. 2d, ust. 3 i art. 42c ust. 1.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2018 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. z 2018 r. poz. 1578 ze zm.) − § 6.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2017 r. poz. 1591 ze zm.) − § 5, § 6, § 24, § 25, § 26, § 27.
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 3 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli: pedagogów, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1601) − § 3.

Agnieszka Kosiarz

specjalista prawa oświatowego, ma wieloletnie doświadczenie na stanowisku specjalisty w Ministerstwie Edukacji Narodowej, inspektora w Wydziale Oświaty i Wychowania