Podsumowanie nadzoru pedagogicznego w przedszkolu w roku szkolnym 2020/2021

Na tym samym zebraniu rady pedagogicznej dyrektor może przekazać członkom rady informacje o działalności przedszkola oraz ogólne wnioski ze sprawowanego nadzoru, spełniając tym samym obowiązek wynikający z art. 69 ust. 7 UPO. Informacje o działalności przedszkola powinny korespondować z planem pracy, o którym mowa w art. 70 ust. 1 pkt 1 UPO.

Przedstawienie wyników i wniosków z nadzoru wspólnie z informacjami o działalności przedszkola w praktyce zazwyczaj przybiera formę sprawozdania. Może być ono przedstawione w dowolnej formie (np. ustnie, pisemnie, w postaci prezentacji multimedialnej, w formie mieszanej). Wymaga udokumentowania poprzez ich zaprotokołowanie.

Nie zmieniły się wymagania stawiane przez państwo placówkom wychowania przedszkolnego, określone w załączniku nr 1 tab. I rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek. Pomimo że nadzór pedagogiczny przebiegał według zasad obowiązujących przed epidemią, jednak w różnych warunkach realizowane były poszczególne zadania ‒ w większości podczas nauczania stacjonarnego i częściowo podczas kształcenia na odległość.

Podsumowanie nadzoru wymaga określenia stopnia realizacji planu nadzoru przyjętego na dany rok szkolny, wskazania trudności w jego realizacji, podania wyników, wniosków, spostrzeżeń i rekomendacji do wykorzystania w kolejnym roku szkolnym. Powinno uwzględniać również realizację ubiegłorocznych wniosków z nadzoru pedagogicznego. Podsumowując nadzór, należy zatem odwołać się do planu nadzoru pedagogicznego na dany rok szkolny, który został przedstawiony radzie pedagogicznej oraz uwzględnić działania doraźne z zakresu nadzoru, gdyż tych nie mogło być w planie nadzoru. Zatem wnioski powinny odnosić się do wszystkich form nadzoru pedagogicznego, o których mowa w § 22 ww. rozporządzenia MEN w sprawie nadzoru pedagogicznego, czyli:

• ewaluacji wewnętrznej (zaplanowanej w odniesieniu do zagadnień uznanych w przedszkolu za istotne w jego działalności);
• kontroli przestrzegania przez nauczycieli przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola, w tym przepisów regulujących pracę przedszkola w okresie ograniczonego funkcjonowania szkół i placówek;
• wspomagania nauczycieli w realizacji ich zadań, poprzez diagnozę pracy przedszkola, planowanie działań rozwojowych, w tym motywowanie nauczycieli do doskonalenia zawodowego i prowadzenie działań rozwojowych, w tym organizowanie szkoleń i narad;
• monitorowania pracy przedszkola.

Warto przypomnieć zagadnienie poddane ewaluacji, tematykę zrealizowanych kontroli planowych oraz kontroli doraźnych przeprowadzonych przez dyrektora i inne osoby z kadry kierowniczej, a także przedstawić ich statystykę. Jeśli w przedszkolu była przeprowadzona kontrola lub ewaluacja zewnętrzna przez kuratora oświaty (nieliczne badania ewaluacyjne), to warto omówić krótko wyniki i wnioski, pomimo że to nie należy bezpośrednio do zakresu wymaganych informacji, jakie dyrektor musi przekazać radzie.

W zależności od tego, jakie zagadnienia wybrał dyrektor do ewaluacji, kontroli, wspomagania i monitorowania, plan nadzoru mógł być zrealizowany na bieżąco, bez zmian lub z zakłóceniami, a może nawet po wprowadzeniu niezbędnych zmian wynikających z dynamicznej sytuacji epidemicznej. W każdym momencie roku szkolnego dyrektor mógł wprowadzić samokontrolę wykonania zadań wynikających z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19.

Relacjonując wyniki i wnioski uzyskane za pomocą poszczególnych form nadzoru, warto zadbać o ich wewnętrzne uporządkowanie i przejrzystość, np. wskazując kolejno: wynik – wniosek – sposób wykorzystania wniosku. Przykłady wykorzystania wniosków:

• określenie obszaru pracy przedszkola wymagającego dalszego nadzoru, ze wskazaniem formy nadzoru (np. kontrola realizacji podstawy programowej w okresie zdalnego nauczania, w sytuacji gdy uzyskane wyniki nie są zadowalające);
• wskazanie obszarów pracy przedszkola, które warto ponownie poddać ewaluacji (np. aby poznać dynamikę procesów dydaktycznych lub dowiedzieć się, czy zaplanowane działania odniosły skutek i czy stopień spełnienia wymagań jest wyższy niż poprzednio);
• zwiększenie spójności ewaluacji, kontroli, wspomagania i monitorowania (by współgrały ze sobą w „systemie naczyń połączonych” i wzajemnie aktywowały się);
• przyjęcie zasady uwzględniania w kontroli zmian w prawie (np. znajomości zasad udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej i/lub organizacji kształcenia dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego w okresie kształcenia na odległość);

• wskazanie obszaru koniecznego doskonalenia nauczycieli, w powiązaniu np. z wynikami przeprowadzonej ewaluacji lub wymaganiami, jakie stawia przed nauczycielami konieczność prowadzenia kształcenia na odległość (umiejętność wykorzystania zasobów edukacyjnych Internetu, platform edukacyjnych, stosowania komunikatorów i innych metod elektronicznego porozumiewania się itp.);

• utworzenie mapy potrzeb nauczycieli i dzieci w zakresie wyposażenia w sprzęt komputerowy i umiejętności techniczne warunkujące sprawne prowadzenie zdalnego nauczania/uczestniczenie w nim.

Ogólne w nioski z nadzoru pedagogicznego warto tak sformułować, aby pozwoliły wspólnie z radą pedagogiczną, m.in.:

• wskazać cel nadzoru wewnętrznego w kolejnym roku szkolnym (gdzie koncentrować wysiłki nadzoru przy założeniu, że nie można wykluczyć kolejnej fali epidemii i powrotu do kształcenia na odległość, czyli ponownie borykać się z trudnościami w realizacji podstawy programowej i uzyskaniem pożądanej efektywności kształcenia w tej formule);
• ustalić, jakie działania, procedury, dokumenty są kluczowe do doskonalenia przedszkola (w tym w oparciu na diagnozie potrzeb nauczycieli w zakresie umiejętności technicznych warunkujących sprawne prowadzenie zdalnego nauczania);
• udoskonalić zasady organizacji i prowadzenia nadzoru wewnętrznego (doprecyzować techniki sprawowania nadzoru, niezbędne dokumenty) – w dobie epidemii wydaje się konieczne przyjęcie wariantu dostosowanego do kształcenia na odległość;
• ustalić, czy w nadzorze wewnętrznym będą uwzględnione głównie standardy wskazane w ww. rozporządzeniu MEN z 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań (…), czy także obszary określone przez przedszkole (warto stworzyć swoistą „mapę” wskazującą na obszary sukcesów i możliwości rozwoju danej placówki);

• trafnie dobrać formy nadzoru do poszczególnych zagadnień wskazanych we wnioskach do nadzoru w kolejnym roku szkolnym (co będzie poddane ewaluacji, co kontroli zgodności z prawem, jakie obszary pracy nauczycieli będą objęte wspomaganiem, co będzie monitorowane?) – z uwzględnieniem aktualnych przepisów obowiązujących w okresie epidemii;

• zwiększyć stopień świadomego stosowania metodologii, przyjętej dla badań oświatowych (w miarę możliwości zaplanować szkolenie w tym zakresie).

Wyniki i wnioski z poszczególnych form nadzoru pedagogicznego powinny być traktowane jak elementy w „systemie naczyń połączonych”. Jeśli zatem ewaluacja i/lub kontrole bądź monitorowanie wskazują na małą efektywność działań przedszkola, nieprawidłowości, zagrożenia, to wnioski powinny przełożyć się na zwiększenie wspomagania nauczycieli w ich pracy, w miarę możliwości jak najwcześniej. Wszelkie wnioski są po to, by jak najszybciej korygować nieefektywne działania poprzez podjęcie działań naprawczych. Jeśli nie zadowalają wyniki licznych kontroli, to dyrektor powinien rozważyć, czy taki stan rzeczy jest efektem braku dostatecznej wiedzy prawnej u nauczycieli, czy raczej braku właściwej postawy nauczycieli wobec obowiązku przestrzegania przepisów prawa. W pierwszym przypadku trzeba postawić wniosek o jak najszybsze zorganizowanie doskonalenia zawodowego. W drugim, zapowiedzieć rekontrolę, przeprowadzić rozmowę, wydać stosowne zarządzenie itp.

Istotny jest sposób komunikowania radzie pedagogicznej wyników z nadzoru. W przypadku gdy liczba wykonanych kontroli na dany temat jest niewielka, a jednostkowe wyniki kontroli są niezadowalające, to lepiej unikać kierowania negatywnych uwag i spostrzeżeń do całej rady pedagogicznej. Wysłuchiwanie negatywnych uwag, z którymi większość nauczycieli nie identyfikuje się, jest demotywujące. Na forum rady pedagogicznej zawsze lepiej mówić o problemie nieprzestrzegania prawa, a nie o konkretnych nauczycielach nieprzestrzegających prawa.

Wnioski ze wspomagania nauczycieli w realizacji ich zadań będą bardziej wartościowe, jeśli dyrektor będzie potrafił powiedzieć, czy i jak wspomaganie wpłynęło na efekty pracy z dziećmi, sam bowiem fakt przeprowadzenia np. szkolenia nie zawsze automatycznie przekłada się pozytywnie na warsztat pracy nauczycieli. Na bazie ubiegłorocznych doświadczeń z kształceniem na odległość w bieżącym roku szkolnym wielu dyrektorów postawiło na udoskonalenie systemu zdalnego nauczania, w tym stworzenie warunków do rozwoju i udoskonalania technik i metod tej formy kształcenia, sprawny obieg informacji, bezpieczne korzystanie z technologii cyfrowych.

W informacji o wnioskach z nadzoru warto odwoływać się do materiałów źródłowych zgromadzonych w trakcie realizacji poszczególnych form nadzoru, np.:

1. dokumentacji uzyskanych wyników z ewaluacji,
2. protokołów kontroli/innych form rejestrowania ustaleń kontroli (np. notatki służbowe),
3. arkuszy monitorowania (zestawienie zbiorcze),
4. arkuszy obserwacji zajęć i innych czynności nauczycieli (zestawienia zbiorcze),
5. protokołów zebrań rady pedagogicznej,
6. analiz, diagnoz przygotowanych przez nauczycieli w zakresie określonym uprzednio przez dyrektora (np. monitorowanie realizacji podstawy programowej),
7. sprawozdań z realizacji zadań nadzoru sprawowanego przez wicedyrektora i innych nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze w przedszkolu,
8. sprawozdań z realizacji zadań zespołu nauczycieli, powołanego przez dyrektora do wykonania zadań statutowych przedszkola,
9. dokumentacji z przeprowadzonej diagnozy pracy przedszkola,
10. planu doskonalenia nauczycieli i jego realizacji,
11. dokumentacji szkoleń organizowanych w przedszkolu lub zestawień statystycznych (np. udziału nauczycieli w organizowanych szkoleniach i naradach),
12. kart ewaluacji oceniających przydatność organizowanego wspomagania nauczycieli.

Przedłużający się stan epidemii spowodował pojawienie się nowych zagrożeń i nowych zadań. Dyrektorzy zgłaszali trudności z utrzymaniem aktywnego uczestnictwa dzieci w kształceniu na odległość, problemy we współpracy z niektórymi rodzicami ujawniającymi brak akceptacji dla zdalnego nauczania. Obserwowana frustracja, psychiczne wyczerpanie przedłużającym się stanem zagrożenia epidemicznego skłoniła władze oświatowe do wniosku, że pilnie trzeba podjąć działania na rzecz odbudowania kondycji psychicznej uczniów, dzieci w przedszkolu, ich rodziców, a także nauczycieli. Ministerstwo Edukacji i Nauki wydało „Wytyczne dotyczące działań skierowanych do uczniów i rodziców oraz kadry pedagogicznej po powrocie do szkół i placówek”, podzielone na kilka grup:

• rekomendacje dla kadry pedagogicznej szkół i placówek (w tym 26 zadań bezpośrednio dla dyrektora),
• działania skierowane na uczniów,
• współpraca z rodzicami/opiekunami prawnymi,
• wymagania w zakresie działalności poradni psychologiczno-pedagogicznych,
• ustalenia dla kuratorów oświaty.

Dyrektor może rozważyć, czy w ramach samokontroli wprowadzić do planu nadzoru (jeszcze w tym roku szkolnym lub w następnym), np. monitorowanie realizacji wybranych zadań dedykowanych dyrektorom zawartych w „Wytycznych”. Plan nadzoru pedagogicznego dyrektora może być zmieniony, jeśli zaistnieją ku temu okoliczności wymagające korekty planu. Zmiany mogą dotyczyć każdego elementu planu nadzoru. O zmianie planu nadzoru dyrektor ma obowiązek niezwłocznie poinformować radę pedagogiczną.

Źródło:

• „Wytyczne dotyczące działań skierowanych do uczniów i rodziców oraz kadry pedagogicznej po powrocie do szkół i placówek”.